Kinderen in de rouw

Leven en dood over kinderen in rouw.

Een wat zwaar onderwerp om in het Moeder Magazine over te schrijven. Want per slot bevat deze website veel leuk nieuws over zwangerschappen, geboortes en opgroeiende kinderen. Maar als je als ouder en kind geconfronteerd wordt met verlies in je omgeving, zoals bij overlijden, ziekte of een scheiding, dan komt alles tijdelijk in een ander daglicht te staan.

Als volwassenen zijn we in staat om rationeel te begrijpen wat er gebeurd als je leven drastisch veranderd door verlies. En zoeken we ieder op onze eigen manier en in ons eigen tempo naar een weg om met dit verlies om te gaan. Maar voor kinderen ligt dat anders. Of het nu komt door dood, scheiding of ziekte, verlies is voor kinderen vaak erg ongrijpbaar. En dat maakt ook hun reacties voor ons als volwassenen soms zo ongrijpbaar.

De reden dat verlies voor kinderen zo ongrijpbaar is, is dat wanneer het gaat over de dood, zij vanuit hun ontwikkeling nog niet in staat zijn om een concept als dood te begrijpen. Hoewel kinderen vanaf jonge leeftijd al aan kunnen voelen dat er iets ingrijpend veranderd in hun omgeving, ontwikkeld het begrip van leven en dood zich pas vanaf circa het 4^de jaar.

Pas vanaf hun 6^de jaar gaan ze begrijpen dat sommige zaken, zoals dood gaan, onomkeerbaar zijn. Doordat kinderen nog niet goed weten wat leven en dood inhouden en dat de dood definitief is, reageren zij ook vanuit dit oogpunt. Dit kan voor volwassenen erg kwetsend zijn. Bijvoorbeeld wanneer een kind vrolijk rondhuppelt tijdens een begrafenis.

Iedere kind verwerkt het verdriet bij een verlies, of dat nou door ziekte, scheiding of dood is, op zijn eigen manier. Over het algemeen worden bij rouwverwerking bij kinderen verschillende reacties onderscheiden die voor kunnen komen binnen het rouwproces.

De meest voorkomende reacties zijn:

–          Shock. Ook al begrijpen kinderen niet altijd daadwerkelijk wat er aan de hand is. Ze kunnen erg overdonderd en uit hun doen raken wanneer zich een verlies voordoet. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten doordat het kind zich terugtrekt of erg verward is.

–          Ontkenning. Het ontkennen van het verlies kan soms erg lang aanhouden. Het helpt kinderen om langzaam aan het werkelijke verlies te wennen.

–          Verlangen. Door ongeloof of ontkenning kan een kind een intens verlangen ervaren bij de persoon te zijn die er niet meer is. Soms gaan kinderen zelfs naar die persoon of zoek of houden nog gesprekken met hen.

–          Verdriet. Wanneer ontkenning plaatsmaakt voor het besef wat er daadwerkelijk aan de hand is, dat vader niet meer terug thuis komt wonen of een oma nooit meer op komt passen, komen gevoelens van verdriet, hopeloosheid en soms zelfs depressieve gevoelens naar boven. Een kind kan zich in deze periode erg verloren voelen.

–          Woede. Kinderen kunnen in rouwverwerking ook boosheid uiten. Het gevoel dat ze door iemand in de steek zijn gelaten, lijkt hier veelal aan bij te dragen. Deze woede kan er toe leiden dat gedragsproblemen ontstaan.

–          Angst. Angst dat hen het zelfde zal overkomen, bijvoorbeeld een ongeluk krijgen, of dat ze ook plotseling niet meer thuis kunnen wonen, speelt met name bij wat oudere kinderen en adolescenten een rol.

–          Schuld. Schuldgevoelens ten aanzien van het niet hebben kunnen voorkomen van het verlies, spelen vaak een rol. Soms voelen kinderen zich schuldig omdat ze een ander wel eens weg of dood hebben gewenst in een ruzie. Schuldgevoelens kunnen er toe leiden dat kinderen zichzelf gaan straffen.

–          Acceptatie. Wanneer het kind een nieuw beeld van zijn leven en de wereld heeft gevormd waarin degene die er niet meer is, een passende plaats heeft gekregen, komt het rouwproces ten einde.

Er is geen vaste volgorde

Voor het doormaken van een rouwproces staat geen bepaalde volgorde waarin de reacties plaatsvinden. De volgorde waarin reacties optreden ligt niet vast en soms is terugval naar een eerdere reactie te zien. Ook staat er geen tijd voor waarin de reacties optreden. Rouw is een proces dat iedereen op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo doorloopt.

Steunen in het rouwprocces

Wil je je kind zo goed mogelijk steunen in zijn of haar rouwproces dan is van belang steeds aan te sluiten bij dat wat een kind zelf aangeeft. Let bijvoorbeeld op wat je kind tekent of wat voor verhalen hij in zijn spel verzint. Als je een kind uit wilt leggen wat er gebeurd, dan zijn er speciale kinderboeken voor verschillende leeftijden. Die je met hen kunt lezen. Deze zijn er over de dood, maar ook over scheiding en ziektes.

Op deze manier maak je het onderwerp niet beladen. Maar kun je er wel bij stilstaan en kinderen iets meer inzicht in geven. Je kunt natuurlijk ook een speciale plaats creëren, bijvoorbeeld en hoekje met een foto, waar het kind zich terug kan trekken, of je kind een doos laten versieren en daar spullen in laten stoppen die een herinnering aan de overledenpersoon oproepen.

Al met al is rouwbegeleiding van kinderen erg moeilijk. Inschatten wat ze begrijpen en wat niet, waar hun behoeftes liggen en hoe ze zullen reageren is haast onmogelijk. Soms duurt rouwen erg lang en soms hebben kinderen daar wat extra steun bij nodig. Gelukkig zijn kinderen erg flexibel en hebben ze veel veerkracht, waardoor ze soms makkelijker dan wijzelf, zich aanpassen aan de nieuwe situatie.

Lees meer van Ilse: Kinderpschycholoog  bij voorbeeld : doe eens aardig dag